Ibrahim Abdul 
Wakulima Walime Kahawa Kwa Malengo DC Itunda, Kuwadhibiti ‘Vishoka’
Mkuu wa Wilaya ya Mbeya, Mhe. Solomon Itunda, ametoa agizo la kihistoria na wito wa mapinduzi kwa wakulima wa zao la kahawa katika ukanda wa Nyanda za Juu Kusini mwa Tanzania. Katika hotuba iliyojaa uzalendo wa kiuchumi, alisisitiza kuwa kilimo cha kahawa hakipaswi kuwa tena shughuli ya mazoea, bali ni biashara yenye faida kubwa inayohitaji mikakati ya kitaalamu na ya kibiashara.
Akizungumza wakati wa hafla ya utoaji tuzo kwa washindi wa kahawa bora nchini, DC Itunda aliweka bayana msimamo wake dhidi ya maadui wa maendeleo ya mkulima. Alisisitiza umuhimu wa kuwachukia na kuwakataa ‘vishoka’ – madalali au walanguzi wanaoenda mashambani na kununua mazao kwa bei ya chini kabla hata ya muda wa mavuno kufika, hivyo kuwapora wakulima jasho lao.
“Ni lazima tuchague upande,” alisema Itunda kwa msisitizo. “Tusiwaruhusu watu hawa wachache kukwamisha uchumi wa wengi. Nawaomba na kuwataka Wakulima walime kahawa kwa malengo DC Itunda anatoa wito huu akijua kabisa kuwa kahawa ni dhahabu yetu ya kijani. Hili si ombi, ni mwelekeo wa kitaifa.”
Kilimo cha Kahawa Kitalamu: Kuacha Kutegemea Mvua
Sehemu kubwa ya hoja ya Mkuu huyo wa Wilaya ililenga mabadiliko ya tabianchi na namna yanavyoathiri tija ya zao la kahawa linalotegemea sana mvua za kutosha. Alikumbusha kuwa kipindi cha kulima kwa kufuata hali ya hewa pekee kimepita. Ili kuwa na uhakika wa uzalishaji, mkulima anapaswa kuwekeza katika teknolojia.
“Hatuko tena kwenye enzi za kulima kwa utashi wa mvua,” alifafanua. “Mwaka huu tumeshuhudia uhaba wa mvua; ina maana tusivune? Hapana! Lazima Wakulima walime kahawa kwa malengo DC Itunda anamaanisha, lazima tutumie umwagiliaji. Wachimbeni visima. Serikali inatoa pembejeo bora na mazingira rafiki; sasa ni zamu yenu kuchukua hatua ya ziada.”
Agizo hili la kutumia kilimo cha umwagiliaji lina maana pana ya kuongeza uhakika wa mavuno na kuwezesha kilimo cha msimu mzima, na hivyo kuongeza tija na mapato mara kadhaa. Uzalishaji wa kitaalamu ndiyo njia pekee ya kukifanya kilimo cha kahawa kuwa biashara yenye ushindani wa kimataifa.
Jinsi ya Kuhakikisha Wakulima Walime Kahawa Kwa Malengo DC Itunda Anavyotarajia
Ili kufikia malengo haya, kuna hatua za kimkakati ambazo wakulima wanapaswa kuchukua, zote zikilenga kukuza tija, ubora, na bei wanayopata sokoni.
-
Uzalisahji Wenye Viwango (Quality Control): Malengo yanapaswa kuanza na ubora wa mbegu, mbolea sahihi, na matumizi ya wataalamu. Ubora wa kahawa ya Tanzania ulishindaniwa kimataifa, kama ilivyoshuhudiwa katika shindano hilo ambapo Meneja wa Bodi ya Kahawa (TCB) Nyanda za Juu Kusini, Ezekiel Mwakyoma, alieleza kuwa lengo ni kutangaza zao hili kwenye soko la kimataifa ili lipate bei ya juu.
-
Uchumi wa Pamoja (AMCOS): Njia bora kabisa ya kuwakwepa ‘vishoka’ ni kuuza mazao kupitia Vyama vya Msingi vya Ushirika (AMCOS). Wakulima walime kahawa kwa malengo DC Itunda anapendekeza, kumaanisha kujipanga kitaasisi. Kuuza kwa pamoja hupunguza gharama, huongeza nguvu ya kujadili bei, na huwezesha ushiriki katika minada ya kimataifa, ambapo bei huwa mara mbili au tatu ya soko la ndani.
-
Kutunza Mazao Baada ya Kuvuna: Mkakati wa ‘malengo’ pia unajumuisha kuhakikisha kahawa inatunzwa vizuri baada ya kuvunwa (post-harvest handling). Hii inajumuisha kukoboa na kukausha kwa viwango sahihi ili kuzuia upotevu wa ubora na uzito.
-
Mabadiliko ya Aina za Kahawa: Ni wakati wa kufikiria aina za kahawa zinazostahimili hali mpya ya hewa, kama vile Robusta au aina mpya za Arabika zinazoweza kuvumilia ukame mfupi. Hili linahakikisha kwamba hata mabadiliko ya tabianchi yanapotokea, uzalishaji unakuwa endelevu.
Mafanikio ya Kitaifa Yalianzia Kwenye Malengo
Mkakati wa Wakulima Walime Kahawa Kwa Malengo DC Itunda unasaidiwa na wadau wengine kama TCB, ambao wanafanya kazi kuhakikisha kahawa iliyoshindanishwa inauzwa kwenye minada ya kimataifa. Jaji mkuu wa mashindano hayo, Filip Bartelak kutoka Poland, alithibitisha ubora wa kahawa iliyowasilishwa, huku washindi kama Finagro Plantation na Juhudi Amcos wakiwa tayari kushiriki mnada wa kimataifa nchini Ethiopia. Haya yote yanakoleza matumaini ya mkulima mdogo.
Kama alivyoeleza mkulima Sikitu Mwambene, mashindano kama hayo huwaleta pamoja wakulima kujifunza na kuhamasika, wakikiri kuwa zao la kahawa ni dhahabu. Kutumia mabadiliko ya tabianchi kama changamoto ya kubadilika, badala ya sababu ya kukata tamaa, ndiyo kiini cha agizo la DC Itunda.
Kufanya Mbeya Kuwa Mji Mkuu wa Kahawa Duniani
Agizo la Mkuu wa Wilaya Solomon Itunda halipaswi kuishia tu kwenye kuongeza mfuko wa mkulima mmoja mmoja.
Wito wake kwamba Wakulima walime kahawa kwa malengo DC Itunda anauweka leo, unafichua siri ya kimkakati: Kuifanya Mbeya na Nyanda za Juu Kusini kuwa kitovu cha biashara ya kahawa barani Afrika. Malengo haya hayapaswi kuwa tu kuvuna gunia chache za ziada, bali kuhakikisha kwamba jina la Mbeya Coffee linaingia kwenye orodha ya bidhaa zenye jina kubwa duniani kama vile Kona au Sidamo.
Mkulima anayelima kwa malengo sasa hatakiwi kufikiria soko la Dar es Salaam tu, bali soko la New York na London. Kila shimo, kila mbegu, na kila mfumo wa umwagiliaji unapaswa kuwa hatua ya kutangaza hadhi ya Tanzania. Tukitimiza agizo hili, tutamfanya si tu mkulima kuondokana na umaskini, bali tutaihakikishia Tanzania nafasi yake kwenye jukwaa la uchumi wa kahawa wa kimataifa – nafasi isiyo na shaka, isiyo na walanguzi, na yenye tija isiyokoma.
