Jinsi unavyoweza kupata mkopo wa milioni 50 kwa biashara yako ndogo Tanzania

324

Pesa zako, biashara yako: Jinsi unavyoweza kupata mkopo wa milioni 50 kwa biashara yako ndogo Tanzania

Je? Umekuwa ukifikiria jinsi ya kukuza biashara yako ndogo, lakini mtaji umekuwa kikwazo kikuu?

Je, una ndoto ya kuongeza bidhaa, kununua mashine mpya, au kupanua soko lako, lakini kiasi cha Shilingi Milioni 50 kinaonekana kuwa mlima mrefu kupanda? Usife moyo! Katika makala haya, tutakupatia mwongozo kamili, hatua kwa hatua, jinsi ya kuweza kupata mkopo kutoka benki kubwa na zenye kuaminika nchini Tanzania.

Safari ya kuelekea kukuza biashara yako inaanzia hapa!

Tanzania inazidi kuwa kitovu cha biashara ndogo na za kati (SMEs), ambazo ni uti wa mgongo wa uchumi wetu.

Hata hivyo, changamoto ya upatikanaji wa mitaji bado inawaandama wajasiriamali wengi.

Benki zetu kubwa zimekuwa zikitoa mikopo mbalimbali kusaidia wajasiriamali wadogo na wa kati (SMEs), lakini ni wachache wanajua ni njia gani wanaweza kutumia ili kupata huduma za kifedha kutoka katika taasisi za fedha.

Kwanza tuangalie Benki Tano Bora kwa SMEs Tanzania (kulingana na ukubwa wa mali, 2023)

Kabla hatujajikita kwenye mahitaji, ni muhimu kufahamu ni wapi unaweza kwenda. Benki zifuatazo zinatambulika kwa ukubwa na uwezo wao wa kuhudumia biashara ndogo na za kati nchini:

• CRDB Bank Plc: Benki inayoongoza kwa wingi wa wateja na mtandao mpana.
• NMB Bank Plc: Inatambulika kwa huduma zake kwa wakulima na wafanyabiashara wadogo kote nchini.
• National Bank of Commerce (NBC): Benki yenye historia ndefu na yenye ushawishi mkubwa.
• Exim Bank: Benki inayokua kwa kasi na inayotoa huduma mbalimbali za kibiashara.
• Azania Bank Plc: Benki ya Kitanzania inayojitahidi kutoa suluhisho za kifedha kwa jamii.

Benki hizi zote zina bidhaa na huduma maalum kwa SMEs, zikiwemo mikopo.

Viwango vya riba kwa mkopo wa Shilingi milioni 50 (makadirio)

Moja ya maswali ya kwanza unayojiuliza ni, “Je, riba itakuwaje?” Ni muhimu kuelewa kuwa viwango vya riba kwa mikopo ya biashara havijatangazwa hadharani na kwa uhakika kama ilivyo kwa mikopo ya mishahara. Riba huathiriwa na mambo mengi kama vile:

• Historia yako ya mkopo: Uaminifu wako wa kifedha uliopita.
• Aina ya mkopo: Mkopo wa muda mrefu, mkopo wa mtaji wa biashara, n.k.
• Dhamana unayotoa: Dhamana imara inaweza kushusha riba.
• Hali ya soko: Viwango vya riba vya jumla nchini.
• Uhusiano wako na benki: Kuwa mteja wa muda mrefu na mwenye akaunti nzuri kunaweza kukupa faida.

Hata hivyo, kwa ujumla, viwango vya riba kwa mikopo ya biashara nchini Tanzania mara nyingi hucheza kati ya asilimia 15% hadi 20% kwa mwaka (p.a.). Benki kama Azania Bank wamewahi kutaja riba kati ya 17-19% kwa mikopo yao ya SME. CRDB Bank imetaja kiwango cha msingi cha 13.50% kwenye ripoti zao, lakini ongeza na gharama nyingine za uendeshaji, kiwango halisi kitakuwa juu kidogo.

USHAURI MUHIMU: Ili kupata kiwango halisi cha riba na masharti maalum, lazima uwasiliane moja kwa moja na maafisa mikopo wa benki husika.

Mahitaji ya mkopo kwa biashara ndogo (mfano TZS milioni 50)

Kupata mkopo wa TZS milioni 50 si jambo dogo, na benki zitahitaji uhakika wa kurejesha fedha zao. Haya hapa ni mahitaji ya jumla na nyaraka muhimu unazopaswa kuwa nazo:

Sifa za Msingi:

1. Uzoefu wa Biashara: Benki nyingi zinapendelea biashara ambayo imekuwa ikifanya kazi kwa angalau miezi 6 hadi miaka 2 au zaidi. Hii inaonyesha uthabiti.
2. Eneo la Biashara: Biashara yako iwe katika eneo linalohudumiwa na benki.
3. Mzunguko Mzuri wa Fedha: Lazima uonyeshe uwezo wa biashara yako kutengeneza mapato ya kutosha kulipa mkopo.
4. Mfumo Sahihi wa Kumbukumbu: Uwe na mfumo mzuri wa kuweka kumbukumbu za mapato na matumizi.
5. Umiliki wa Biashara: Uwe mmiliki halali wa biashara.
6. Akaunti ya Benki: Uwe na akaunti ya biashara au binafsi na benki husika kwa angalau miezi 3-6, kuonyesha historia ya miamala.
7. Umri: Uwe na umri wa miaka 18 na kuendelea.
8. Dhamana (Collateral): Hili ni jambo la msingi. Benki zitahitaji dhamana thabiti, kama vile:
   • Hati miliki za ardhi/nyumba (Title deeds).
   • Vitambulisho vya usajili wa magari (Log books).
   • Amana za fedha taslimu (Fixed deposits/Cash cover).
   • Dhamana kutoka makampuni mengine (Corporate guarantees).
   • Hisa, Hati Fungani za Hazina (Treasury Bills).
   • Kwa mikopo midogo sana, zinaweza kukubali mali za nyumbani au stoo.

Nyaraka Muhimu Unazohitaji:

1. Fomu ya Maombi ya Mkopo: Utapata hii kutoka benki. Jaza kwa usahihi na ukamilifu.
2. Nyaraka za Utambulisho Binafsi:
   • Kitambulisho cha Taifa (NIDA).
   • Kitambulisho cha Mpiga Kura.
   • Pasi ya Kusafiria (Passport).
   • Leseni ya Udereva.
   • Uthibitisho wa anwani (k.m., bili ya maji/umeme isiyozidi miezi 3) kwa wamiliki, washirika, na wakurugenzi wa kampuni.
3. Nyaraka za Usajili wa Biashara:
   • Leseni ya Biashara halali kutoka mamlaka za mitaa.
   • Cheti cha Namba ya Utambulisho wa Mlipakodi (TIN Certificate).
   • Cheti cha Usajili wa Kampuni (Certificate of Incorporation) kwa kampuni.
   • Hati za Makubaliano ya Uendeshaji (Memorandum and Articles of Association – MEMART) kwa kampuni.
   • Taarifa za BRELA zilizowasilishwa hivi karibuni (Annual Returns).
   • Cheti cha Ukaguzi wa Kodi (Tax Clearance Certificate).
4. Nyaraka za Kifedha:
   • Taarifa za Akaunti ya Benki: Kwa miezi 6-12 iliyopita (ya biashara na ya kibinafsi). Hizi huonyesha mzunguko wa fedha.
   • Hesabu Zilizokaguliwa (Audited Accounts): Kwa miaka 2-3 iliyopita, hasa kwa mikopo mikubwa. Kama huna zilizokaguliwa, weka hesabu za ndani zilizotayarishwa vizuri.
   • Makadirio ya Mzunguko wa Fedha (Cash Flow Projections): Onyesha jinsi biashara yako itakavyoingiza fedha na kuweza kulipa mkopo katika siku zijazo.
   • Uthibitisho wa Mauzo/Oda/Mikataba: Hati zinazoonyesha kuwa una wateja na mauzo thabiti.
   • Barua ya Maombi ya Mkopo: Eleza waziwazi kiasi unachoomba, lengo la mkopo, na muda wa kurejesha.
5. Mpango wa Biashara (Business Plan): Huu ni MUHIMU Ingawa si benki zote zinazouhitaji kwa mikopo midogo sana, kwa TZS milioni 50, mpango biashara madhubuti utaongeza sana uwezekano wako wa kupata mkopo. Unapaswa kujumuisha:
   • Muhtasari Mtendaji (Executive Summary).
   • Maelezo ya Kampuni (unafanya nini, muundo wa kisheria).
   • Uchambuzi wa Soko (viwanda, wateja lengwa, washindani).
   • Usimamizi na Shirika (uzoefu wako, wafanyakazi muhimu).
   • Bidhaa au Huduma Unazotoa.
   • Mkakati wa Masoko na Mauzo.
   • Makadirio ya Kifedha (ikiwemo jinsi utakavyorejesha mkopo).
   • Ombi la Fedha (maelezo kamili ya mkopo unaohitaji na matumizi yake).
6. Azimio la Bodi (Board Resolution to Borrow): Kwa kampuni zilizosajiliwa, azimio kutoka bodi ya wakurugenzi likiruhusu kuomba mkopo.

Hatua za Kuomba Mkopo (Hatua kwa Hatua):

1. Jitathmini na Jitayarishe:
   • Elewa Mahitaji Yako: Kwa nini unahitaji TZS milioni 50? Je, ni kwa ajili ya mtaji wa ziada, kununua mali, au kupanua biashara? Kuwa na kusudi la wazi.
   • Andaa Nyaraka Zote: Hakikisha unazo nyaraka zote zilizotajwa hapo juu, zikiwa safi na zimepangwa vizuri.
   • Safisha Rekodi zako za Kifedha: Hakikisha akaunti zako za benki zina mzunguko mzuri na huna madeni yasiyo ya lazima. Angalia historia yako ya mikopo (credit history) kama ipo.
2. Tembelea Benki au Mawasiliano ya Awali:
   • Nenda kwenye tawi la benki unayoipenda au wasiliana na idara yao ya Mikopo ya Biashara Ndogo na za Kati (SME Banking).
   • Eleza kuwa unatafuta mkopo wa TZS milioni 50 kwa ajili ya biashara yako.
3. Kutana na Afisa Mikopo (Relationship Manager/Loan Officer):
   • Watakueleza bidhaa mbalimbali za mikopo wanazotoa na ni ipi inafaa biashara yako.
   • Watakuelekeza mahitaji maalum ya benki yao, ikiwemo aina ya dhamana wanazokubali. Huu ndio muda wa kuuliza maswali yote unayohitaji.
4. Jaza Fomu ya Maombi:
   • Utapokea fomu ya maombi ya mkopo. Jaza kwa umakini na usahihi. Usiache sehemu yoyote wazi.
5. Wasilisha Nyaraka:
   • Peleka fomu iliyojazwa pamoja na nyaraka zote zinazohitajika. Hakikisha una nakala halisi za nyaraka muhimu kwa ajili ya uhakiki na nakala za kuziacha benki.
6. Mchakato wa Tathmini (Due Diligence):
   • Idara ya mikopo ya benki itapitia ombi lako kwa undani.
   • Wanaweza kufanya ukaguzi wa biashara yako, kutembelea eneo la biashara, na kuangalia taarifa zako kwenye Ofisi ya Taarifa za Mikopo (Credit Reference Bureau).
   • Kuwa tayari kujibu maswali na kutoa nyaraka za ziada ikihitajika.
7. Idhini ya Mkopo na Barua ya Ofa:
   • Kama ombi lako litaidhinishwa, benki itakupa Barua ya Ofa ya Mkopo (Loan Offer Letter).
   • Barua hii itaeleza kiasi cha mkopo, riba, ratiba ya marejesho, ada mbalimbali, masharti na vigezo, na maelezo ya dhamana.
8. Saini Mkataba wa Mkopo:
   • Soma kwa makini barua ya ofa na mkataba kamili wa mkopo. Hakikisha unaelewa kila kipengele.
   • Ukikubaliana na masharti, saini mkataba.
   • Benki itafanya utaratibu wa kisheria wa kuweka dhamana (kama kusajili rehani kwenye hati ya mali).
9. Upatikanaji wa Fedha (Disbursement):
   • Baada ya masharti yote kutimizwa na dhamana kuwekwa kisheria, fedha za mkopo zitaingizwa kwenye akaunti yako ya biashara.

Kupata mkopo wa TZS milioni 50 ni jambo linalowezekana na linaweza kuleta mabadiliko makubwa kwenye biashara yako. Jambo la msingi ni maandalizi ya kutosha, uwazi, na uelewa wa kina wa mahitaji ya benki. Usikate tamaa.

Anza leo kwa kupanga nyaraka zako, kuboresha rekodi zako za kifedha, na kujenga mpango thabiti wa biashara.

Biashara yako ina uwezo wa kukua – chukua hatua sasa na ufungue milango ya fursa mpya.